Ani jednej więcej: kobiety, życie, wolność!

Manifest z okazji Międzynarodowego Dnia Eliminacji Przemocy wobec Kobiet

W marcu tego roku Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że władze Bułgarii nie podjęły w odpowiednim czasie działań, aby zapobiec śmierci kolejnej kobiety. Bułgarka, o której mowa, straciła życie w 2017 roku, ledwie 18 godzin po złożeniu jednego z wielu doniesień przeciwko swojemu oprawcy. Pilne i skoordynowane działania w celu jej ochrony nie zostały podjęte przez instytucje, przez co nie ma już jej dziś z nami. Ciągle czekamy, aż skuteczne przepisy i dobre praktyki w instytucjach, które były nam obiecywane od lat, staną się rzeczywistością i nadal liczymy ofiary. Nie możemy pozwolić, by seria powiązanych ze sobą kryzysów – zdrowotnych, politycznych, gospodarczych, humanitarnych – towarzyszących brutalnej wojnie na Ukrainie, była wykorzystywana jako wymówka dla braku uwagi i działań politycznych w sprawie przemocy wobec kobiet i przemocy domowej; wręcz przeciwnie, musi nas ona popychać do jeszcze pilniejszych i bardziej pilnych działań! Nie zostawimy tej kwestii!

W tym roku, zainspirowane walką ukraińskich i irańskich kobiet o życie wolne od strachu i przemocy w rodzinie, na ulicy, na granicy, przez instytucje, po raz kolejny krzykniemy „Nigdy więcej!” i „Kobiety, życie, wolność!”.

W imieniu Kolektywu Mobilizacji Feministycznych żądamy:

1. Centrów kryzysowych i doradczych w każdym regionie Bułgarii, godnej pracy dla pracowników socjalnych i odpowiedniego utrzymania w centrach kryzysowych.

Według danych zebranych przez nowo powstałą organizację w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, ofiar przemocy domowej w Bułgarii w pierwszych 5 miesiącach tego roku jest 4 razy więcej niż policja zarejestrowała za cały 2021 rok. Liczba ofiar przemocy domowej od początku roku do maja wyniosła 1 738. Wśród nich 1 194 to kobiety, a 409 to dzieci. Co miesiąc w Bułgarii z powodu przemocy ze względu na płeć traci życie więcej niż jedna kobieta. Tylko od początku listopada odnotowano CZTERY ofiary.

Jest absolutnie nie do przyjęcia, że chociaż co roku rośnie liczba zarejestrowanych przypadków przemocy, w Bułgarii jest tylko 8 finansowanych przez państwo centrów kryzysowych z tymczasowymi schronieniami, a łącznie w całym kraju są tylko 94 miejsca. Finansowane przez państwo wyżywienie osób przebywających w ośrodkach, a także wynagrodzenie psychologów i pracowników socjalnych w centrach kryzysowych jest skrajnie niewystarczające – zarabiają odpowiednio 2,17 i 3 lewy bułgarskie za godzinę. Jak długo jeszcze ludzie, którzy wykonują podtrzymującą życie pracę społeczną, będą otrzymywać grosze?

Konieczne jest utworzenie i utrzymanie centrów kryzysowych i doradczych, które przyjmowałyby ofiary przemocy i pracowałyby z ofiarami oraz oddzielnie ze sprawcami, a także specjalistycznych centrów opieki i rekonwalescencji dla zgwałconych kobiet w absolutnie każdym z 28 okręgów Bułgarii. Nie mając do kogo się zwrócić, ofiary przemocy będą zmuszone do dalszego życia w ryzykownej dla nich sytuacji, co jest niedopuszczalne.

Nalegamy również na podjęcie pilnych działań w celu rozwiązania kryzysu mieszkaniowego i poprawy dostępu do usług kryzysowych w małych miejscowościach.

2. Nalegamy na nadanie priorytetu projektowi ustawy o zmianie ustawy o ochronie przed przemocą w rodzinie i natychmiastowe głosowanie nad nim – dość czekania!

Chociaż Rada Ministrów po wieloletnim oczekiwaniu zgłosiła tego lata do rozpatrzenia nowe poprawki do ustawy o ochronie przed przemocą w rodzinie, nikt jeszcze nie zabrał się do ich głosowania. Z zadowoleniem przyjmujemy tę długo oczekiwaną próbę aktualizacji prawodawstwa, ale po raz kolejny wir wyborów i nieustanne intrygi polityczne wzięły górę nad poważną pracą, która czeka nas przy wdrażaniu wszystkich pilnych środków na rzecz walki z przemocą domową określonych w projekcie ustawy. Definicje prawne przemocy domowej, gwałtu, molestowania seksualnego, nękania psychicznego itp. nadal wymagają aktualizacji w celu dostosowania ich do standardów międzynarodowych, w tym elementu dyskryminacyjnego, który odzwierciedla fakt, że ten rodzaj przemocy nieproporcjonalnie dotyka i jest skierowany przeciwko kobietom.

Z zadowoleniem przyjmujemy rozszerzenie programów prewencyjnych poprzez te zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy. Społeczne postrzeganie i stereotypowe role kobiet i mężczyzn, a także normy społeczne dotyczące tego, kto może wyrażać „kobiecość” lub „męskość”, a kto nie, dają władzę i środki kontroli sprawcy. Stanowią one sedno przemocy ze względu na płeć. Kluczem do zapobiegania przemocy jest zatem wykorzenienie patriarchalnych wyobrażeń o podrzędnej pozycji kobiet oraz stereotypowych ról, które są narzucane i kierowane przez te postawy. Takie wyobrażenia zwiększają ryzyko przemocy i kontroli, a także stanowią barierę dla świadomości problemu i szukania pomocy i ochrony.

Edukacja szkolna i polityka publiczna w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa i usług społecznych muszą być budowane na zasadach niestosowania przemocy, antyrasizmu i równości płci. Programy szkoleniowe dotyczące zapobiegania przemocy muszą zawierać te elementy, podobnie jak wszystkie regularne programy szkoleniowe dla pracowników służby zdrowia, policjantów, nauczycieli, pracowników socjalnych, prawników i psychologów.

Nalegamy również na prowadzenie systematycznych krajowych kampanii informacyjnych na rzecz zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej – informowanie społeczeństwa o różnych formach przemocy, której regularnie poddawane są kobiety, o różnych przejawach przemocy domowej oraz o dostępnych liniach telefonicznych i centrach kryzysowych, gdzie można szukać i uzyskać pomoc. Wzywamy również do podjęcia wysiłków na rzecz zwalczania przemocy wobec mężczyzn i zakwestionowania norm społecznych dotyczących oczekiwań w zakresie stereotypowych zachowań.

Potrzebujemy całościowego podejścia do walki z przemocą wobec kobiet i przemocą domową, które wymaga nie tylko zmian w prawie karnym, ale także w wielu innych obszarach, poprzez reformę starych i tworzenie nowych instytucji, aby centralnie koordynować różne podejścia. Część z tych działań powinna podjąć Krajowa Rada do Spraw Przeciwdziałania i Ochrony przed Przemocą w Rodzinie przewidziana w nowelizacji odpowiedniej ustawy, dlatego nie należy dłużej zwlekać z jej utworzeniem!

3. Sprawiedliwość naprawcza i równy dostęp do bezpłatnej pomocy prawnej.

Wzywamy do aktywnego wdrażania bardziej odpowiednich nowoczesnych podejść, takich jak sprawiedliwość naprawcza, która stawia potrzeby ofiary w centrum procesu wymiaru sprawiedliwości. Potrzebujemy nie tylko programów zarządzania agresją i gniewem skierowanych do dręczycieli, ale holistycznego, długoterminowego podejścia, które obejmuje różne aspekty psychologii i socjalizacji dręczyciela.

Naciskamy również na rozwój programów sprawiedliwości naprawczej w sprawach dotyczących przemocy domowej jako alternatywnych możliwości rozwiązania problemu poza systemem sądowym dla tych kobiet będących ofiarami przemocy, które nie widzą sprawiedliwego rozwiązania problemu w procesie karnym lub w wyrokach więzienia dla swoich oprawców. Programy te powinny być koniecznie opracowane z pomocą specjalistów ds. przemocy ze względu na płeć, którzy rozumieją również ogromną presję i zagrożenia bezpieczeństwa, na jakie często narażone są kobiety będące ofiarami przemocy – na przykład gdy są zmuszane do udziału w procesach mediacyjnych w sytuacji, gdy nadal znajdują się pod kontrolą swojego oprawcy i/lub krewnych.

Domagamy się również bezpłatnej pomocy prawnej dla każdej kobiety będącej ofiarą przemocy ze względu na płeć, niezależnie od jej dochodów – bezpłatne kliniki prawne powinny być dostępne dla wszystkich kobiet w kraju. Bardzo często kobieta będąca ofiarą przemocy może żyć powyżej granicy ubóstwa, a mimo to nie stać jej na opłacenie wynajęcia prawnika. Może to być poważną przeszkodą w podjęciu przez nią decyzji o szukaniu pomocy w instytucjach.

4. Konieczne są oficjalne statystyki dotyczące przemocy wobec kobiet, nie tylko przemocy domowej.

To wstyd, że w Bułgarii wciąż brakuje corocznych, kompleksowych i wiarygodnych statystyk i badań dotyczących przyczyn i zakresu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w kraju, jej społecznych, ekonomicznych i politycznych konsekwencji oraz niezbędnych środków, które należy podjąć w celu rozwiązania problemu. Domagamy się, aby Krajowy Rejestr Spraw Dotyczących Przemocy Domowej, który przewidują zmiany w ustawie o przemocy w rodzinie, stał się jak najszybciej rzeczywistością! Gdzie są statystyki dotyczące napaści seksualnych i gwałtów? Które kobiety są bardziej nimi zagrożone i dlaczego? Wszystkie odpowiedzialne instytucje muszą zobowiązać się do prowadzenia i gromadzenia tego typu statystyk i badań, które badają całe spektrum przemocy wobec kobiet, ponieważ rzuci to światło na ten problem, doprowadzi do skuteczniejszych działań instytucji i sprawi, że doświadczenia ofiar znajdą się w centrum uwagi.

5. Edukacja seksualna i prawa reprodukcyjne.

Brak odpowiedniej edukacji seksualnej w szkołach sprawia, że wiele dziewcząt nie ma wiedzy na temat własnego ciała. To właśnie instytucje edukacyjne powinny od najmłodszych lat wpajać nam ideę, że nasze ciała należą do nas samych i tylko my możemy nimi dysponować. Brak edukacji seksualnej jest jednym z głównych powodów, dla których przemoc nie jest w porę rozpoznawana jako taka, zarówno przez ofiary, jak i przez ich otoczenie. Uważamy, że państwo musi się jasno wypowiedzieć w kwestii ochrony naszej cielesnej autonomii. Apelujemy o wprowadzenie do programu szkolnego obowiązkowych zajęć z edukacji seksualnej, dostosowanych do potrzeb wszystkich dzieci oraz ich orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, a także działających jako środek zapobiegawczy przed molestowaniem seksualnym.

6. Równość i godność dla kobiet z grup najbardziej zagrożonych.

Apelujemy o pakiet środków gwarantujących prawa człowieka i godność migrantek, uchodźczyń, kobiet ze środowisk romskich i innych mniejszości, kobiet LBTI+, więźniarek, kobiet niepełnosprawnych, kobiet uzależnionych, pracownic seksualnych i nieletnich matek.

Istnieje potrzeba przezwyciężenia mowy nienawiści wobec tych grup, która została znormalizowana i jest szeroko stosowana przez media i różne osoby publiczne, a także polityków. Na rasizm i dyskryminację nie ma miejsca w naszym społeczeństwie i należy je potępić. Nadszedł czas, aby położyć kres politycznej demonizacji społeczności romskiej, skazując ją na wykluczenie społeczno-gospodarcze, poprzez co próbuje się nas przekonać, że sprawiedliwe jest obcięcie pomocy społecznej i świadczeń socjalnych, zwracając nas tym samym przeciwko sobie. Rasizm instytucjonalny utrwala segregację i nierówność ekonomiczną, gnębi i izoluje ofiary przemocy ze względu na płeć, uniemożliwiając im poszukiwanie i otrzymywanie odpowiedniej pomocy.

Należy zagwarantować równe szanse i ochronę nieudokumentowanym migrantom i osobom ubiegającym się o azyl w naszym kraju. W ostatnich latach nastąpiła niepokojąca eskalacja brutalnych i nielegalnych represji wobec migrantów ze strony straży granicznej, w tym rozbieranie kobiet i dzieci oraz represje fizyczne. Migrantki i wszystkie osoby ubiegające się o azyl mają prawo do należytego procesu przy ubieganiu się o ochronę.

Istnieje potrzeba zapewnienia godnych warunków życia osobom pozbawionym wolności, zwłaszcza kobietom-więźniarkom.

Domagamy się zobowiązania państwa do zapewnienia odpowiedniej/specjalistycznej opieki społecznej i wsparcia dla kobiet z niepełnosprawnością fizyczną i psychiczną oraz zniesienia niepełnosprawności osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Domagamy się przyjęcia jasnej procedury prawnej dotyczącej uznania i cywilnej korekty płci osób transseksualnych i interseksualnych oraz stworzenia standardu medycznego, który z ich wyboru reguluje ich przemianę i zapewnia swobodny dostęp do opieki zdrowotnej, poradnictwa, terapii hormonalnej i operacji. Państwo powinno również opracować przepisy przeciwko przestępstwom z nienawiści na tle orientacji seksualnej, tożsamości płciowej i ekspresji płciowej, ponieważ zdecydowana większość osób LGBTI+, w szczególności kobiet trans i interseksualnych, systematycznie spotyka się z przemocą fizyczną, seksualną i strukturalną, a homofobia i transfobia nie są obecnie uznawane przez sądy za motywy zaostrzające przedmiotowe przestępstwa. Państwo powinno również zakazać pacjentom interseksualnym poddawania się fizycznym operacjom zmiany płci bez ich wolnej, świadomej i uprzedniej zgody.

7. Zapewnienie warunków dla równości płci w pracy opiekuńczej.

Kobiety wykonują zdecydowaną większość prac opiekuńczych – wychowują dzieci i opiekują się osobami chorymi lub starszymi. Gdy brakuje usług publicznych w tym zakresie lub są one niewystarczające, ciężar spada na kobiety, pogłębiając nierówność płci i zwiększając ryzyko impasu w przypadku wystąpienia przemocy. Kobieta, która nie ma własnych dochodów, ponieważ wykonuje taką pracę w swojej rodzinie, jest szczególnie narażona na przemoc ze strony partnera intymnego, ponieważ jest od niego zależna. Kobiety ze środowisk o niskim dostępie do usług publicznych i dużej nieufności wobec organów państwa są pozbawione jakiejkolwiek ochrony. Czas, aby państwo uznało swoją rolę w utrwalaniu nierówności płci i przeciwdziałało temu poprzez zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej, wystarczającej liczby miejsc w żłobkach oraz dodatkowej i odpowiedniej opieki nad dziećmi i dorosłymi.

8. Zwalczanie nierówności ekonomicznych.

Zmniejszenie nierówności podniesie status społeczno-ekonomiczny kobiet i będzie przeciwdziałać skutkom niskiego wynagrodzenia za pracę kobiet. Obecnie do zawodów „kobiecych” zalicza się pielęgniarki, pracowników opieki, nauczycieli, sprzątaczki, szwaczki, sprzedawczynie itp. Państwo powinno wziąć odpowiedzialność zarówno za podniesienie płac kobiet pracujących w sektorze publicznym i zapewnienie poprawy ich warunków pracy, jak i za zapewnienie poprawy dochodów i warunków pracy kobiet pracujących w sektorze prywatnym.

Nierówności społeczno-ekonomiczne w nieproporcjonalny sposób dotykają kobiety w kraju i stawiają dodatkowe bariery na drodze tych kobiet, które chcą uciec przed przemocą lub ryzykownymi sytuacjami. Dlatego wzywamy do wprowadzenia opodatkowania dochodów w celu zmniejszenia nierówności i zapewnienia niezbędnych środków na inwestycje publiczne w politykę społeczną, która odciąża kobiety z „podwójnej zmiany” pracy i domu.

9. Demokratyzacja zarządzania poprzez ukierunkowane włączenie kobiet ze wszystkich zmarginalizowanych grup do procesu podejmowania decyzji.

Jedynym sposobem na odpowiednie rozwiązanie problemów strukturalnych, ekonomicznych i wszystkich innych wymienionych powyżej jest równość w procesach decyzyjnych oparta na zasadzie intersekcjonalności. Przyznanie wiodących pozycji w strukturach władzy pojedynczym kobietom, zwykle pochodzącym z uprzywilejowanych środowisk, często oznacza, że obawy większości kobiet pozostają niewysłuchane. Wszystkie decyzje dotyczące życia gospodarczego, społecznego i politycznego muszą być podejmowane z udziałem różnych grup społecznych. Problemy wynikające z nierówności społeczno-ekonomicznych, rasizmu, seksizmu, ksenofobii, transfobii itp. muszą być rozwiązywane za pomocą polityki opracowywanej i przyjmowanej z udziałem wszystkich osób, których dotyczy to życie. W sferze polityki oznacza to większą reprezentację i możliwości bezpośredniego uczestnictwa kobiet w podejmowaniu decyzji dotyczących ich społeczności.

About The Author